14–15 maja 2011 r.
Spotkanie instruktorów KIHAM
Fotografie do pobrania

Irena Kleczyńska-Mycke, Irka. Harcerka, szmuglerka, żołnierka

Książka Ireny Kleczyńskiej-Mycke (1920–2012) to relacja z życia harcerki, konspiratorki, żołnierki i znowu harcerki. Wspomnienia beztroskiej młodości i harcerskich wędrówek oraz życia podczas wojny, okupacji i tuż po niej. Opowieść o pracy i działalności w konspiracji, o radościach i trudach życia, o przyjaźniach, ale i utracie najbliższych. Autorka zabiera nas w podróż przez niezwykłe wydarzenia historyczne, widziane oczami zwykłej dziewczyny. To nie jest opowieść o bohaterach wojennych czy niezwykłych instruktorach harcerskich. Tym razem śledzimy losy harcerki, która przed wojną ukochała wędrówki i obozowanie, a po wojnie poczuła się zobowiązana wobec młodszych dziewcząt i aktywnie uczestniczyła w budowaniu harcerstwa na Warmii. Książka odsłania przed nami także świat wojennego szmuglu – nie abstrakcyjnego konceptu, ale realności przeżywanej przez zwykłych ludzi walczących o przetrwanie. To właśnie w tej autentycznej codzienności tkwi siła tej historii. Irka umiejętnie splata wspomnienia z historią, tworząc nie tylko opis codzienności, ale także ukazując, jak życie zmieniało się podczas wojny i w pierwszym okresie powojennym. Warto po tę lekturę sięgnąć, aby poznać historię niezwykłej kobiety, która odważnie stawiała czoła wyzwaniom swojego czasu. Jej opowieść wciąga i skłania do refleksji. Jest atrakcyjna zwłaszcza dla harcerek, które odnajdą w niej inspirację i siłę do działania.

Andrzej Janowski, Być dzielnym i umieć się różnić.
Szkice o Aleksandrze Kamińskim (wydanie III w NWH)

Kolejne, rozszerzone wydanie jednej z najważniejszych lektur dla instruktorów harcerskich i wszystkich wychowawców. Zbiór kilkunastu szkiców o Aleksandrze Kamińskim — harcmistrzu, wychowawcy i pisarzu, jednym z twórców Szarych Szeregów, autorze legendarnych Kamieni na szaniec i Wielkiej gry, redaktorze „Biuletynu Informacyjnego” Armii Krajowej. Być dzielnym i umieć się różnić to fascynująca opowieść profesora i harcerza o innym profesorze harcerzu. Obaj to wybitni wychowawcy, których dokonania były w swoim czasie dla harcerstwa i pedagogiki przełomowe. Janowski ukazuje zaskakująco aktualne przemyślenia Kamińskiego o Polsce, wychowaniu i harcerstwie, a także postawę, do której „Kamyk” był szczególnie przywiązany — ową tytułową „dzielność”. W poszczególnych szkicach znajdujemy opis zmagań człowieka, który stara się iść uczciwą drogą, wbrew przeciwnościom robić swoje, nie ulegać naciskom, wykorzystywać pojawiające się szanse. W drobiazgach zawierać kompromisy, a zachowując swe zdanie umieć ładnie — dawniej powiedziano by może: elegancko — różnić się od tych, którzy mają inne poglądy. Lektura zamieszczonych w zbiorze szkiców to także możliwość poznania — niejako „przy okazji” — poglądów na wychowanie i obywatelską służbę ich autora, Andrzeja Janowskiego — wybitnego pedagoga i instruktora harcerskiego.

prof. dr hab. Andrzej Janowski (1935–2020) – pedagog, polonista, harcmistrz. Współzałożyciel reaktywowanej w 1957 roku 1 WDH Czarna Jedynka, organizator harcerskiej Akcji Warmia i Mazury. Wieloletni pracownik naukowy Instytutu Badań Edukacyjnych. Ekspert „Solidarności” (1980–1981) w zakresie edukacji; członek podziemnego Zespołu Oświaty Niezależnej (1982–1989); uczestnik negocjacji „stolika oświatowego” w trakcie obrad „Okrągłego Stołu” w 1989 r. W pierwszych latach III RP wiceminister edukacji narodowej. Członek wielu polskich i międzynarodowych zespołów naukowych, wykładowca na kilku uczelniach. Był przewodniczącym Rady Programowej Niezależnego Wydawnictwa Harcerskiego.

Aleksander Kamiński, O harcerstwie. Teksty zapomniane 1956–1978 (wydanie III, pierwsze legalne)

Wszyscy, którzy w różnych okresach próbowali odnawiać harcerstwo, sięgali zwykle do tradycji ruchu. Sądzili – czasem nawet bardziej przeczuwali niż sądzili – że tradycja pozwoli zrozumieć, czym było niegdyś harcerstwo. Uważali, że poznanie tego jakby bardziej prawdziwego harcerstwa pozwoli na sprawdzenie, czy ideały i zasady ruchu mogą być nadal czymś porywającym i pasjonującym dla młodzieży. Na tle tych doświadczeń pojawił się pomysł sięgnięcia po teksty Aleksandra Kamińskiego. Autorowi niniejszego wyboru, prof. Andrzejowi Janowskiemu, nie chodziło jednak o to, by powiedzieć po raz któryś z rzędu, że istota harcerstwa przedstawiona jest w Kamieniach na szaniec, bo to wiadomo. Czytelnik tego tomu znajdzie więc tu teksty szczególne, powstałe w szczególnej sytuacji społeczno-politycznej: w krótkim okresie w miarę wolnego ZHP po 1956 roku oraz w późniejszym okresie, gdy Aleksander Kamiński podsumowująco patrzył na harcerstwo. Są to teksty ciągle aktualne, jednak mało znane, bo albo nie drukowano ich wcale, albo nie wznawiano, albo pojawiały się gdzieś schowane w grubych, małonakładowych tomach. To pierwsze „legalne” wydanie tej książki, dwa poprzednie wydania ukazały się w „podziemiu”, w PRL po stanie wojennym: wyd. NWH w roku 1984 i wyd. Zespołu Oświaty Niezależnej w roku 1988.

Grzegorz Nowik, Epilog do Kamieni na szaniec (wydanie IV)

Czwarte już, znacznie rozszerzone w stosunku do dwu pierwszych, wydanie cieszącej się wielkim zainteresowaniem i poszukiwanej pracy prof. Grzegorza Nowika. Epilog do Kamieni na szaniec to praca odnosząca się do legendarnej książki Aleksandra Kamińskiego — ważna, prostująca niektóre fakty i opinie, ukazująca szerzej tło wydarzeń opisanych przez Kamińskiego. Ukazująca — w aspekcie historycznym, nie literackim — działania „aktorów” tamtych wydarzeń. Autor objaśnia też wiele mechanizmów funkcjonowania Szarych Szeregów, opisując mądre zasady postępowania w sytuacjach kryzysowych, ale nie uciekając też od wskazania — tragicznych nieraz w skutkach — odstępstw od tych zasad. Autor pokazuje też, jak harcerze radzili sobie z odpowiedzialnością, jaka na nich spoczęła w czasie wojny. Odpowiedzialnością, wydawałoby się, znacznie przerastającą ich wiek i doświadczenie, której jednak — mimo nieuchronnych błędów — w ogromnej większości sprostali z godnością i odwagą. Epilog do Kamieni na szaniec oddaje honor bohaterom, przywraca dobre imię niesłusznie pomówionym i — co ważne, z punktu widzenia i historii, i wartości wychowawczych, i wreszcie zwykłej przyzwoitości — wskazuje prawdziwych zdrajców.

Krzysztof Kowalczyk, Podręcznik ekologicznego obozowania
Wydanie nowe, rozszerzone i zaktualizowane

Wiele drużyn harcerskich określa się dziś jako „puszczańskie” lub „ekologiczne”, ale dbałość o przyrodę, czyli to, co stanowi sedno owego „puszczaństwa” i „ekologiczności”, powinna być normą dla każdej drużyny, na wszystkich biwakach i obozach. Podręcznik ekologicznego obozowania uczy, jak w codziennej biwakowej i obozowej praktyce godzić życiowe potrzeby z dbałością o to, by nie wyrządzać szkód przyrodzie, a przynajmniej szkody te minimalizować. Książka mówi też o tym, jak poznawać przyrodę wokół nas – z największym pożytkiem dla swej wiedzy i dla zdrowia. Podręcznik ekologicznego obozowania przyda się zastępowym, ale zaciekawi wszystkich, którzy chcą się dowiedzieć czegoś o życiu w lesie —o mieszkających tam zwierzętach i biwakujących harcerzach. Uprzedzamy jednak wraz z autorem: „Nie sądź, że dowiesz się tego wszystkiego czytając we własnym łóżku przed snem. Musisz się wybrać do lasu, a ja pomogę ci spakować się i radzić sobie na biwaku”.

Henryk Glass, Gawędy z drużynowym

„Harcerstwo to nie stosy mądrych ksiąg lub statutów, to nie oznaki, laski, karabiny – to idea wcielona w życie, to iskra zapładniająca wolę do życia dobrego, prawego, ofiarnego i dzielnego…” „Instruktor to musi być wódz! To nikt inny, tylko pierwszy harcerz w drużynie. My kierujemy chłopcami nie dlatego, że gadamy czy piszemy okólniki lub rozkazy, lecz dlatego, że robimy, że idziemy naprzód”. Te dwa cytaty mówią o czym jest ta książka – jeden z najlepszych podręczników dla drużynowych, jakie kiedykolwiek napisano. Pozycja obowiązkowa dla każdego instruktora harcerskiego, każdego kandydata na drużynowego, dla wszystkich organizatorów i uczestników kursów instruktorskich.

Henryk Glass „Chudy Wilk” (1896–1984) — harcmistrz Rzeczypospolitej, jeden z współtwórców harcerstwa, Naczelnik Harcerzy w latach 1921-1924, uczestnik powstania warszawskiego, autor wielu książek harcerskich (poza Gawędami z drużynowym m.in. Książeczka harcerska, Na szlaku Chudego Wilka) i pozycji poświęconych walce z komunizmem.

Jacek Kaszuba, Moje harcerskie lata. Z dziejów gdyńskiej „Szarotki”

Opowieść o gdyńskim szczepie „Szarotka” — jednym z większych trójmiejskich, głównie gdyńskich, środowisk harcerskich lat siedemdziesiątych, osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku. Relacja autorska jednego z głównych twórców „Szarotki” — bardzo osobista, bez koloryzowania i idealizowania, czasem boleśnie szczera, czasem może kontrowersyjna. Opowieść o rozwoju i dojrzewaniu harcerskiego środowiska, o rodzących się przyjaźniach, a nawet miłościach. Opowieść o codziennej pracy, która czasem wydaje doskonałe owoce, a czasem rodzi porażki, ale zawsze uczy odpowiedzialności i wytrwałości. Autor w swej opowieści korzysta z bogatego archiwum: kronik, dzienników i fotografii. Książka ta jest również ważnym źródłem historycznym, bowiem opowiada też o szerszych aspektach działalności harcerskiej w ostatnich dekadach PRL na szczeblu lokalnym i krajowym, widzianych z perspektywy uczestnika i jego środowiska. Dzieje gdyńskiej „Szarotki” to także opisy różnych działań harcerskich, imprez i wypraw, plany obozów i podchodów — źródło pomysłów i inspiracji dla instruktorów harcerskich.

Zygmunt Wyrobek, Harcerz w polu

Kolejne już w NWH wydanie jednej z najważniejszych książek w bibliotece każdego drużynowego. Ten prosty zbiór gier terenowych i porad dotyczących harcowania, ukazuje jak skutecznie wykorzystać w wychowywaniu kontakt z przyrodą i naturalny dla harcerzy pęd do rywalizacji i zabawy. Podręcznik napisany u progu istnienia harcerstwa przez wychowawcę, pasjonata wychowania fizycznego i ćwiczeń na świeżym powietrzu, okazał się być nieprzemijającym źródłem inspiracji dla kolejnych pokoleń drużynowych i wychowawców.

Stanisław Czopowicz, KIHAM. Zarys wydarzeń, wybór dokumentów i relacji

KIHAM – Kręgi Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego – powstające od jesieni 1980 r., nazywa się harcerską „Solidarnością”, gdyż ich znaczenie dla odrodzenia harcerstwa było podobne do roli NSZZ „Solidarność” w przemianach społecznych i politycznych w PRL. KIHAM był wyjątkowym w dziejach harcerstwa, silnym i dobrze zorganizowanym ruchem, sprzeciwiającym się upolitycznieniu ZHP, przywracającym wychowanie oparte na wartościach ujętych w tradycyjnym Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim i na tradycyjnej harcerskiej metodzie. Powstanie i działalność KIHAM były początkiem końca komunizmu w harcerstwie. Materiały zebrane w tej książce – dokumenty, relacje, artykuły – przedstawiają genezę Kręgów Małkowskiego, ich charakter i prace, oddziaływanie na współczesne im harcerstwo i społeczne znaczenie – w działalności jawnej i po wprowadzeniu stanu wojennego 13 XII 1981 r. Ukazują też z dystansu ponad trzech dekad korzenie i dorobek niezależnych ruchów harcerskich z lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.

Książka ukazała się przy wsparciu Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Antoni Wasilewski, Pod totemem słońca

Legendarna już książka, będąca jednocześnie pasjonującą powieścią i najlepszym podręcznikiem harcerskiego obozowania. Opisywana w niej drużyna istniała naprawdę i została zapamiętana jako jedno z najbardziej wartościowych i najciekawszych środowisk w całej historii harcerstwa. Chodzi oczywiście o Czarną Trzynastkę Wileńską, założoną i prowadzoną przez Józefa Grzesiaka „Czarnego”. Śledząc perypetie i przygody bohaterów tej książki zaczynamy rozumieć, jak działa magia harcerstwa. Jak to się dzieje, że zwyczajne, jak by się wydawało, zajęcia i nie zawsze – na pozór – poważne zabawy w lesie nad jeziorem, pozwalają wychowywać ludzi tak prawych i pięknych jak Jur, Zeus, Filozof i wielu innych – ukryte na kartach książki prawdziwe postacie, znane z historii harcerstwa i z dziejów Polski.
W opracowanym przez NWH wydaniu usunięto wszelkie ingerencje komunistycznej cenzury, do jakich doszło w wydaniach w czasach PRL, zachowano jednocześnie fragmenty uzupełnione przez samego autora w stosunku do pierwszej edycji w roku 1938.

Tomasz Maracewicz, Małgorzata Witczak, Mokre Stopy, Harce wodne na obozie

Podręcznik gier i zabaw na wodzie i nad wodą – dla obozujących nad jeziorami i rzekami, połączony z ciekawą i zabawną opowieścią o przygodach zastępu harcerzy. Zawiera także poradnik korzystania z prostych jednostek pływających oraz budowy obozowych urządzeń hydrotechnicznych. Uczy szacunku dla środowiska, pozwala poznać rośliny najczęściej spotykane nad brzegami polskich jezior i rzek oraz żyjące tam ptaki i zwierzęta.
Ta książka to także zaproszenie do wielkiej morskiej przygody…

Grzegorz Nowik, Polskie związki skautowe i harcerskie 1909-1922. Zarys organizacyjny

Bogato ilustrowana, opatrzona licznymi mapami i schematami praca ukazuje proces tworzenia skautingu polskiego – harcerstwa na ziemiach polskich pod zaborami i w skupiskach Polaków na obczyźnie, podczas „Wielkiej Wojny” (nazwanej później I wojną światową), w pierwszych latach tworzenia Odrodzonej Polski, w czasie wojen o niepodległość i granice Rzeczypospolitej. Ukazuje w jaki sposób realizowane były w tym czasie niepodległościowe ideały harcerstwa, zawarte w Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim: poprzez walkę o wolność i służbę Niepodległej.
Autor książki – harcmistrz, a zarazem profesor historii – ukazuje w jaki sposób młodzieżowy, wychowawczy ruch społeczny działał początkowo bądź samodzielnie w konspiracji, bądź jako organizacja „filialna”, podporządkowana organizacjom „starszego” społeczeństwa i jak stopniowo stawał się związkiem niezależnym, samodzielnym, ważnym środowiskiem wychowawczym polskiej młodzieży, a przez to uznanym partnerem władz państwowych odradzającej się Rzeczypospolitej. Książka ukazuje różne aspekty rozwoju ruchu skautowego (harcerstwa) i jego drogę do stania się ważnym składnikiem społeczeństwa obywatelskiego w Polsce.

Grzegorz Nowik, Epilog do Kamieni na szaniec (wydanie III)

Trzecie już, znacznie rozszerzone wydanie cieszącej się wielkim zainteresowaniem i poszukiwanej pracy prof. Grzegorza Nowika. Epilog do Kamieni na szaniec to praca odnosząca się do legendarnej książki Aleksandra Kamińskiego — ważna, prostująca niektóre fakty i opinie, ukazująca szerzej tło wydarzeń opisanych przez Kamińskiego. Ukazująca — w aspekcie historycznym, nie literackim — działania „aktorów” tamtych wydarzeń. Autor objaśnia też wiele mechanizmów funkcjonowania Szarych Szeregów, opisując mądre zasady postępowania w sytuacjach kryzysowych, ale nie uciekając też od wskazania — tragicznych nieraz w skutkach — odstępstw od tych zasad. Autor pokazuje też, jak harcerze radzili sobie z odpowiedzialnością, jaka na nich spoczęła w czasie wojny. Odpowiedzialnością, wydawałoby się, znacznie przerastającą ich wiek i doświadczenie, której jednak — mimo nieuchronnych błędów — w ogromnej większości sprostali z godnością i odwagą. Epilog do Kamieni na szaniec oddaje honor bohaterom, przywraca dobre imię niesłusznie pomówionym i — co ważne z punktu widzenia i historii, i wartości wychowawczych, i wreszcie zwykłej przyzwoitości — wskazuje prawdziwych zdrajców.

Marek Gajdziński, Harcerski system wychowania (wydanie IV)

Czwarte już wydanie książki, która w krótkim czasie stała się klasycznym podręcznikiem wychowania metodą harcerską, polecanym przez wybitnych instruktorów-metodyków ze wszystkich organizacji harcerskich. Harcerski system wychowania podsumowuje wieloletnie doświadczenia drużynowego warszawskiej „Szesnastki” — 16 WDH im. Zawiszy Czarnego — byłego członka KIHAM i jednego z założycieli ZHR, a także twórcy Harcerskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

Andrzej Blikle, Jerzy Kijowski, Jacek Pawlik, Janusz Zaorski, Marcin Święcicki, Marek Karpiński, Dorota Bogusławska, Anna Rakowska, Dariusz Stola, Mateusz Damięcki, Katarzyna Niemotko, Reytaniana

Reytan to jedno z najlepszych i najbardziej znanych warszawskich liceów, to także tradycyjna siedziba Czarnej Jedynki – 1 WDH im. Romualda Traugutta. Czemu VI LO im. Tadeusza Reytana zawdzięcza swą renomę? Możemy się tego dowiedzieć ze wspomnień absolwentów tej niezwykłej szkoły. W książce tej zebrano wypowiedzi przedstawicieli kilkunastu roczników maturalnych z ponadstuletniej historii szkoły. Opowieści o szkole, o ludziach Reytana – nauczycielach i uczniach, o czasach, w których byli uczniami Reytana – interesujące nie tylko dla absolwentów i uczniów tego niezwykłego liceum.

Urszula Król, Re(we)lacje paryskie

„Re(we)lacje paryskie” Urszuli Król to pozycja niezwykła w dotychczasowym dorobku NWH, bo pozornie „nieharcerska”. Urszula Król to historyk sztuki i muzealnik z duszą edukatora, pogromczyni licznych bibliotecznych i muzealnych baz danych; warszawianka z urodzenia, bywalczyni na „paryskim bruku”. Pracowała w Bibliotheque nationale de France oraz w Bibliotece Polskiej w Paryżu i pisała stamtąd do pozostających nad Wisłą przyjaciół z Gabinetu Rycin pełne uroku, dowcipne i mądre listy. Sztuka epistolograficzna odżyła pod jej piórem! A zbiór jej listów – paryskich re(we)lacji – z inicjatywy przyjaciół wydało NWH. Znajdziecie w nich ciekawe i trafne obrazy Francji i Francuzów, różnych aspektów życia w Paryżu, francuskiej (i nie tylko) kultury, francuskiej "égalité", francuskiej kuchni (tej dla turystów, dla swoich i dla arystokracji) i wiele innych obserwacji. A wszystko to napisane znakomitym stylem, mądrze i dowcipnie. Po harcersku więc, nieprawdaż?

Marek Kamecki, Stosowanie metody harcerskiej w drużynie harcerzy

Drugie już z w NWH wydanie znakomitego, konkretnie, żywo i z humorem napisanego podręcznika dla drużynowych. Doświadczony instruktor, drużynowy i organizator wielu kursów instruktorskich, dzieli się swą wiedzą, doświadczeniami i przemyśleniami na temat prowadzenia drużyny harcerskiej, skutecznego wychowania chłopców i zastosowania najlepszej sprawdzonej metody wychowawczej: metody harcerskiej. To książka ważna także dla byłych drużynowych, pełniących dziś inne funkcje w harcerstwie — żeby im przypominać, iż pracują dla drużynowych…

Andrzej Glass, Całe życie pod wiatr

Autobiografia wybitnego instruktora harcerskiego, konstruktora samolotów i popularyzatora historii lotnictwa. Andrzej Glass, syn jednego z twórców harcerstwa, połączył swój lotniczy fach z działalnością społeczną, stając się współtwórcą harcerskich drużyn lotniczych. W swej autobiografii opowiada o rzeczach wielkich i małych, czasem bardzo drobnych, we wszystkim ukazując czytelnikowi jak nie zmarnować życia.

Andrzej Janowski, Być dzielnym i umieć się różnić.
Szkice o Aleksandrze Kamińskim (wydanie II w NWH, rozszerzone)

Kolejne, rozszerzone wydanie jednej z najważniejszych lektur dla instruktorów harcerskich i wszystkich wychowawców. Zbiór kilkunastu szkiców o Aleksandrze Kamińskim — harcmistrzu, wychowawcy i pisarzu, jednym z twórców Szarych Szeregów, autorze legendarnych Kamieni na szaniec i Wielkiej gry, redaktorze „Biuletynu Informacyjnego” Armii Krajowej. Być dzielnym i umieć się różnić
to fascynująca opowieść profesora i harcerza o innym profesorze harcerzu.
Obaj to wybitni wychowawcy, których dokonania były w swoim czasie dla harcerstwa i pedagogiki przełomowe. Janowski ukazuje zaskakująco aktualne przemyślenia Kamińskiego o Polsce, wychowaniu i harcerstwie, a także postawę, do której „Kamyk” był szczególnie przywiązany — ową tytułową „dzielność”.
W poszczególnych szkicach znajdujemy opis zmagań człowieka, który stara
się iść uczciwą drogą, wbrew przeciwnościom robić swoje, nie ulegać naciskom, wykorzystywać pojawiające się szanse. W drobiazgach zawierać kompromisy,
a zachowując swe zdanie umieć ładnie — dawniej powiedziano by może: elegancko — różnić się od tych, którzy mają inne poglądy. Lektura zamieszczonych w zbiorze szkiców to także możliwość poznania — niejako „przy okazji” — poglądów na wychowanie i obywatelską służbę ich autora, Andrzeja Janowskiego — wybitnego pedagoga i instruktora harcerskiego.

Książka ukazała się przy wsparciu Fundacji Harcerstwa Drugiego Stulecia, ze środków Fundacji PZU

Krzysztof Bojko, Harcerstwo polskie na Litwie Kowieńskiej
w latach 1918–1945

Wyjątkowa książka o niezwykłych i dzielnych ludziach, którzy dotąd pozostawali
w zapomnieniu, ukazująca mało znany fragment historii harcerstwa.
W okresie międzywojennym Litwę Kowieńską zamieszkiwało około 200 tys. obywateli pochodzenia polskiego. Mimo wpisanej w paszportach narodowości litewskiej,
czuli się oni Polakami i swoje poczucie tożsamości narodowej kultywowali, wychowując w tym duchu dzieci i młodzież. Znaczącym tego wyrazem było powstanie wielu drużyn harcerskich. Z powodu restrykcji wobec polskich organizacji
w ówczesnym państwie litewskim, działały one okresowo w konspiracji, przygotowując – jak się później okazało – kadry Armii Krajowej działającej na tych terenach w latach II wojny światowej. Książka powstała głównie dzięki wysiłkowi Czesława i Ryszarda Mackiewiczów, badaczy i archiwistów dziejów Polaków na Kowieńszczyznie.
Na podstawie zgromadzonych przez nich archiwaliów Krzysztof Bojko spisał historię harcerstwa na Litwie Kowieńskiej, uzupełniając jedną z białych plam w historii ruchu harcerskiego i historii Polski.

Andrzej Wysocki, Wodzowie i wilki

„Dla drużyny wędrowniczej nie ma rzeczy niemożliwych. Są tylko sprawy trudne, ale z tym dacie sobie radę” – to jedna z głównych myśli zawartych w tej książce. Jej autor to były drużynowy krakowskiej „Zielonej Trójki”, jeden z organizatorów KIHAM, współzałożyciel ZHR, dziś instruktor Hufca Podhalańskiego ZHP z siedzibą w Schronisku na Głodówce. W książce przeznaczonej dla drużynowych (i kandydatów na drużynowych) drużyn wędrowniczych znajdziecie odbicie wielkiego i różnorodnego doświadczenia Bituma (chyba mniej znanego jako Andrzej Wysocki). Odnajdziecie także jego zapał i swadę w wykładaniu swych racji. W jego radach dla wędrowników i ich wodzów, w opiniach nieraz kontrowersyjnych, znajdziecie jednak zawsze odpowiedzialność za los harcerzy – odpowiedzialność wychowawcy, opiekuna wielu prób na stopnie harcerskie i instruktorskie.

Andrzej Janowski, Harcerstwo wpisane w życiorys

Pasjonująca autobiografia jednego z najznakomitszych wychowawców harcerskich okresu powojennego. Andrzej Janowski „Soda” – jeden z twórców słynnej warszawskiej 1 WDH „Czarna Jedynka”, ojciec duchowy jedynackiej Gromady Włóczęgów, w której w 1976 zrodziła się idea Komitetu Obrony Robotników; na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych jeden z autorów i komendant Akcji Warnia i Mazury – jedynej sensownej wielkiej akcji powojennego harcerstwa; wybitny pedagog, autor wielu prac naukowych; w stanie wojennym działacz i szef Zespołu Oświaty Niezależnej, autor wielu podziemnych publikacji, w tym kilku poświęconych harcerstwu i Aleksandrowi Kamińskiemu, autor najlepszej książki o A. Kamińskim Być dzielnym i umieć się różnić; wiceminister edukacji narodowej w pierwszym rządzie III RP. Książka A. Janowskiego opowiada o ciekawych ludziach, niezwykłych czynach i uczy, jak w czasach bardzo różnych, a zawsze trudnych, można i trzeba w harcerstwie robić rzeczy potrzebne.

Zygmunt Wyrobek, Harcerz w polu

Prosty zbiór gier terenowych i porad dotyczących harcowania, w znakomity sposób pokazujący jak skutecznie wykorzystać do wychowywania kontakt z przyrodą
i naturalny dla harcerzy pęd do rywalizacji i zabawy. Podręcznik napisany w drugiej dekadzie istnienia harcerstwa przez wychowawcę, pasjonata wychowania fizycznego
i ćwiczeń na świeżym powietrzu, okazał się być nieprzemijającym źródłem inspiracji
dla kolejnych pokoleń drużynowych i wychowawców.

Marek Gajdziński, Harcerski system wychowania (wydanie III)

Trzecie już wydanie książki, która w krótkim czasie stała się klasycznym podręcznikiem wychowania metodą harcerską, pozwalającym zrozumieć, w jaki sposób stosowane w harcerstwie „chwyty” wychowawcze oddziałują na chłopców. Przyda się zwłaszcza tym, którzy chcą rozwijać harcerski system wychowania, formułować ciekawe programy, konstruować nowe, lepsze narzędzia wychowawcze — instruktorom, którzy chcą być nie tylko dobrymi „rzemieślnikami”, ale mają także ambicje twórcze. Książka warta polecenia także wszystkim nie-harcerzom, którzy chcieliby harcerstwo zrozumieć i dowiedzieć się czemu zawdzięcza ono swoje — odnoszone już od ponad stu lat — sukcesy wychowawcze.
„Harcerski system wychowania” podsumowuje wieloletnie doświadczenia drużynowego warszawskiej „Szesnastki” — 16 WDH im. Zawiszy Czarnego — byłego członka KIHAM i jednego z założycieli ZHR, a także twórcy Harcerskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.
Książka polecana przez wybitnych instruktorów-metodyków ze wszystkich organizacji harcerskich.

Marek Kamecki, Stosowanie metody harcerskiej w drużynie harcerzy

Doświadczony instruktor, drużynowy i organizator wielu kursów instruktorskich, dzieli się swą wiedzą, doświadczeniami i przemyśleniami na temat prowadzenia drużyny harcerskiej, skutecznego wychowania chłopców i zastosowania najlepszej sprawdzonej metody wychowawczej: metody harcerskiej. Znakomity, konkretnie, żywo i z humorem napisany podręcznik dla obecnych i przyszłych drużynowych. Ważny także dla byłych drużynowych, pełniących dziś inne funkcje w harcerstwie — żeby im przypominać, iż pracują dla drużynowych…

Marek Kamecki — harcmistrz, niegdyś drużynowy zuchowy, następnie drużynowy 130 Wrocławskiej Drużyny Harcerzy "Skaut" im. A. Małkowskiego i szczepowy szczepu "Skaut". Niegdyś członek KIHAM, jeden z założycieli Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej (był m.in. wicenaczelnikiem harcerzy ZHR ds. szkolenia instruktorów). Od kilku lat ponownie prowadzi reaktywowaną 130 WrDH. Autor wielu publikacji metodycznych. Z wykształcenia historyk.

Książka ukazała się przy wsparciu Fundacji Harcerstwa Drugiego Stulecia, ze środków Fundacji PZU przeznaczonych na konkurs dotacyjny „Skole 2014”.

Krzysztof Kowalczyk, Podręcznik ekologicznego obozowania

Wiele drużyn harcerskich określa się dziś jako „puszczańskie” lub „ekologiczne”, ale dbałość o przyrodę, czyli to, co stanowi sedno owego „puszczaństwa” i „ekologiczności”, powinna być normą dla każdej drużyny, na wszystkich biwakach i obozach. Podręcznik ekologicznego obozowania uczy, jak w codziennej biwakowej i obozowej praktyce godzić życiowe potrzeby z dbałością o to, by nie wyrządzać szkód przyrodzie, a przynajmniej szkody te minimalizować. Książka mówi też o tym, jak poznawać przyrodę wokół nas – z największym pożytkiem dla swej wiedzy i dla zdrowia.

Podręcznik ekologicznego obozowania przyda się zastępowym, ale zaciekawi wszystkich, którzy chcą się dowiedzieć czegoś o życiu w lesie —o mieszkających tam zwierzętach i biwakujących harcerzach. Uprzedzamy jednak wraz z autorem: „Nie sądź, że dowiesz się tego wszystkiego czytając we własnym łóżku przed snem. Musisz się wybrać do lasu, a ja pomogę ci spakować się i radzić sobie na biwaku”. 

Krzysztof Kowalczyk — instruktor harcerski od… dawna. Wieloletni drużynowy, oboźny lub komendant na licznych obozach, zimowiskach i kursach. Szef Referatu Wychowania Przyrodniczego Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej i lider Harcerskiego Ruchu Ochrony Środowiska w ZHR, w pierwszym okresie jego istnienia. Z wykształcenia leśnik i pedagog. Instruktor kajakarstwa i kanuingu, przewodnik turystyczny i instruktor znakowania szlaków turystycznych. Zajmuje się też ezoteryką, radiestezją i kręgarstwem. Mieszka w mazurskiej wsi, gdzie często odwiedzają go harcerze, uprawia kajakarstwo zwałkowe, kanuing i turystykę rowerową. Od… jakiegoś czasu w rezerwie kadry ZHR.

Książka ukazała się przy wsparciu Fundacji Harcerstwa Drugiego Stulecia, ze środków Fundacji PZU przeznaczonych na konkurs dotacyjny „Skole 2014”.

Grzegorz Nowik, Epilog do Kamieni na szaniec (wydanie II)

Drugie wydanie cieszącej się wielkim zainteresowaniem i poszukiwanej pracy prof. Grzegorza Nowika. Epilog do Kamieni na szaniec to praca odnosząca się do legendarnej książki Aleksandra Kamińskiego — ważna, prostująca niektóre fakty i opinie, ukazująca szerzej tło wydarzeń opisanych przez Kamińskiego. Ukazująca — w aspekcie historycznym, nie literackim — działania „aktorów” tamtych wydarzeń. Autor objaśnia też wiele mechanizmów funkcjonowania Szarych Szeregów, opisując mądre zasady postępowania w sytuacjach kryzysowych, ale nie uciekając też od wskazania — tragicznych nieraz w skutkach — odstępstw od tych zasad. Autor pokazuje też, jak harcerze radzili sobie z odpowiedzialnością, jaka na nich spoczęła w czasie wojny. Odpowiedzialnością, wydawałoby się, znacznie przerastającą ich wiek i doświadczenie, której jednak — mimo nieuchronnych błędów — w ogromnej większości sprostali z godnością i odwagą.

Epilog do Kamieni na szaniec oddaje honor bohaterom, przywraca dobre imię niesłusznie pomówionym i — co ważne z punktu widzenia i historii, i wartości wychowawczych, i wreszcie zwykłej przyzwoitości — wskazuje prawdziwych zdrajców.

Stanisław Broniewski, Młodość przeżywa się raz! „Orszy” gawędy o wychowaniu

Unikalny zbiór gawęd, artykułów i wystąpień dowódcy Akcji pod Arsenałem i naczelnika Szarych Szeregów. Spisywane lub wygłaszane na przestrzeni niemal pół wieku — w latach 1943–1989 — łączy wspólny temat: wychowanie młodzieży i nieprzemijające poczucie odpowiedzialności za przyszłość Polski.

W książce znajdują się teksty w większości niepublikowane dotąd lub publikowane tylko w wydawnictwach niskonakładowych. Znaczna ich część pochodzi z przekazanych NWH amatorskich nagrań gawęd „Orszy” oraz z kilku nagrań video — ich treść została spisana i zamieszczona w książce.

Oprócz tekstów „Orszy” i wywiadów z nim przeprowadzonych, m.in. przez Ewę Berberyusz i Tomasza Jastruna, książka zawiera wstęp autorstwa prof. Grzegorza Nowika, życiorys Autora napisany przez dr. Adama F. Barana oraz wspomnienie o Stanisławie Broniewskim pióra Jana Englerta, który grał „Orszę” w filmie „Akcja pod Arsenałem”.

Do książki dołączona jest płyta z oryginalnymi nagraniami audio wybranych wystąpień — można nie tylko poczytać, ale i posłuchać samego „Orszy”. Książka wydana jest we współpracy ze Stowarzyszeniem Szarych Szeregów i z Fundacją Harcerstwa Drugiego Stulecia. Publikację patronatem objęło Muzeum Powstania Warszawskiego.

Marek Gajdziński, Harcerski system wychowania (wydanie II)

Podręcznik wychowania metodą harcerską, pozwalający zrozumieć, w jaki sposób stosowane w harcerstwie „chwyty” wychowawcze oddziałują na chłopców. Przyda się zwłaszcza tym, którzy chcą rozwijać harcerski system wychowania, formułować ciekawe programy, konstruować nowe, lepsze narzędzia wychowawcze — instruktorom, którzy chcą być nie tylko dobrymi „rzemieślnikami”, ale mają także ambicje twórcze. Książka warta polecenia także wszystkim nie-harcerzom, którzy chcieliby harcerstwo zrozumieć i dowiedzieć się czemu zawdzięcza ono swoje — odnoszone już od ponad stu lat — sukcesy wychowawcze.

„Harcerski system wychowania” podsumowuje wieloletnie doświadczenia drużynowego warszawskiej „Szesnastki” — 16 WDH im. Zawiszy Czarnego — byłego członka KIHAM i jednego z założycieli ZHR, a także twórcy Harcerskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

O wartości tej książki i jej przydatności w pracy wychowawczej świadczy to, że drugie wydanie ukazuje się zaledwie w rok po pierwszym.

Marek Gajdziński — przedsiębiorca, informatyk, harcmistrz. Drużynowy i szczepowy 16 WDH im. Zawiszy Czarnego. W 1980 r. jeden z założycieli KIHAM, w stanie wojennym współorganizator „Ruchu” — niejawnej struktury instruktorskiej wewnątrz ZHP. W roku 1989 jeden z założycieli ZHR, członek władz Związku, twórca Harcerskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. Autor wielu prac metodycznych, twórca programów stopni harcerskich i instruktorskich, autor programów i organizator szkolenia instruktorów, m.in. ambitnego kursu podharcmistrzowskiego „Jakobstaf”.

Grzegorz Nowik, Idea i historia honorowego protektoratu Prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej nad harcerstwem
Znakomita gawęda znanego historyka i wybitnego instruktora harcerskiego, przypominająca narodziny protektoratu głowy państwa nad polskim harcerstwem oraz osoby wszystkich Protektorów — od Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, przez prezydentów II Rzeczypospolitej i Prezydentów RP na uchodźstwie, po wybranych demokratycznie prezydentów wolnej III Rzeczypospolitej.
Autor, prof. Grzegorz Nowik, omawia dzieje protektoratu ze szczególnym uwzględnieniem wartości, których ten protektorat jest symbolem: najwyższego uznania dla roli harcerstwa w walce o niepodległość Polski i budowie wolnego Państwa, w przechowaniu na obczyźnie idei Niepodległej Rzeczypospolitej oraz w budowie demokratycznego społeczeństwa. A także: znaczenia i pojmowania harcerskiego braterstwa, które powinno wznosić się ponad wszelkie podziały organizacyjne.

Gawęda ta powstała z okazji objęcia harcerstwa polskiego protektoratem
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego, w maju 2012 r.

dr hab. Grzegorz Nowik — harcmistrz, historyk, publicysta, pracownik Instytutu Studiów Politycznych PAN, zastępca dyrektora Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. W latach 2000–2009 redaktor naczelny „Przeglądu Historyczno-Wojskowego” i zastępca dyrektora Wojskowego Biura Badań Historycznych (2004–2009); autor wielu, częstokroć nagradzanych, prac z historii najnowszej (m.in. monumentalnego dzieła Zanim złamano "Enigmę" rozszyfrowano Rewolucję — o polskim radiowywiadzie podczas wojny z bolszewicką Rosją 1918–1920). Harcerz, a następnie instruktor i szczepowy Szczepu 22 WDH „Watra”, w 1980 r. jeden z założycieli KIHAM, redaktor naczelny „Bratniego Słowa”; w 1989 członek Komisji organizacyjnej ZHR, a następnie władz Związku.

Marek Gajdziński, Harcerski system wychowania

Książka Marka Gajdzińskiego to podręcznik wychowania metodą harcerską, przeznaczony dla instruktorów, którzy chcą dokładnie zrozumieć, w jaki sposób stosowane w harcerstwie „chwyty” wychowawcze oddziałują na chłopców.
A zwłaszcza dla tych, którzy chcą twórczo rozwijać harcerski system wychowania, formułować nowe, ciekawe programy, konstruować nowe, lepsze narzędzia wychowawcze. Jednym słowem, dla tych, którzy chcą być nie tylko dobrymi „rzemieślnikami”, ale mają także ambicje twórcze. Książka warta polecenia także tym wszystkim nie-harcerzom, którzy chcieliby harcerstwo zrozumieć i dowiedzieć się czemu zawdzięcza ono swoje – odnoszone już od ponad stu lat – sukcesy wychowawcze.

„Harcerski system wychowania” to podsumowanie wieloletnich doświadczeń drużynowego warszawskiej „Szesnastki” – 16 WDH im. Zawiszy Czarnego –  jednego z założycieli ZHR i twórcy Harcerskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

Życie wolne i radosne… Instruktorska Drużyna Akademicka
im. Leszka Domańskiego – Zeusa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu 1957–1962 i jej późniejsze dzieje

Publikacja opracowana przez Teresę Nemere przy współpracy Barbary Karamać i Jolanty Ruszkowskiej ukazuje przebieg służby i dokonania jednego z ciekawszych środowisk harcerskich okresu popaździernikowej „odwilży” (przełomu lat 50. i 60. ubiegłego wieku) oraz sylwetki członków Drużyny i ich późniejsze dzieje. Wspomnienia, pamiątki i dokumenty, zebrane z okazji 50. rocznicy powstania Instruktorskiej Drużyny Akademickiej w Toruniu, odzwierciedlają historię i postawę Drużyny, ukazują, jak studenckie lata, spędzone w harcerskiej gromadzie, w trudnym dla naszego kraju czasie, wpłynęły na kształtowanie osobowości, postaw życiowych i wieloletniej przyjaźni.

 

Wybór tekstów prof. Andrzeja Janowskiego Suplement do książki: Andrzej Janowski, Być dzielnym i umieć się różnić. Szkice o Aleksandrze Kamińskim >>>

Andrzej Janowski, Być dzielnym i umieć się różnić.
Szkice o Aleksandrze Kamińskim

Zbiór kilkunastu szkiców o Aleksandrze Kamińskim — harcmistrzu, wychowawcy i pisarzu, jednym z twórców Szarych Szeregów, autorze legendarnych „Kamieni na szaniec” i „Wielkiej gry”, redaktorze „Biuletynu Informacyjnego” Armii Krajowej.

„Być dzielnym i umieć się różnić” to fascynująca opowieść profesora i harcerza o innym profesorze harcerzu. Obaj to wybitni wychowawcy, których dokonania były w swoim czasie dla harcerstwa i pedagogiki przełomowe. Autor podkreśla, że publikacje Aleksandra Kamińskiego i ich późniejsze bezpośrednie kontakty w ogromnej mierze przyczyniły się do ukształtowania go jako instruktora harcerskiego, pedagoga i naukowca. Janowski ukazuje zaskakująco aktualne przemyślenia Kamińskiego o Polsce, wychowaniu i harcerstwie, a także postawę, do której „Kamyk” był szczególnie przywiązany — ową tytułową „dzielność”. W poszczególnych szkicach znajdujemy opis zmagań człowieka, który stara się iść uczciwą drogą, wbrew przeciwnościom robić swoje, nie ulegać naciskom, wykorzystywać pojawiające się szanse. W drobiazgach zawierać kompromisy, a zachowując swe zdanie umieć ładnie — dawniej powiedziano by może: elegancko — różnić się od tych, którzy mają inne poglądy.

Lektura zamieszczonych w zbiorze szkiców to także możliwość poznania — niejako „przy okazji” — poglądów na wychowanie i obywatelską służbę ich autora, Andrzeja Janowskiego — wybitnego pedagoga i instruktora harcerskiego.

prof. dr hab. Andrzej Janowski – pedagog, polonista. W latach 1957–1963 instruktor Chorągwi Warszawskiej ZHP: współzałożyciel reaktywowanej 1 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej „Czarna Jedynka”, zastępca komendanta
i komendant harcerskiej akcji „Warmia i Mazury”. W 1981 przewodniczący Niezależnego Ruchu Harcerskiego. 1966–1989 r. pracownik naukowy Instytutu Badań Edukacyjnych w Warszawie.
Ekspert „Solidarności” (1980–1981) w zakresie edukacji; członek podziemnego Zespołu Oświaty Niezależnej (1982–1989); uczestnik negocjacji „stolika oświatowego” w trakcie obrad „Okrągłego Stołu” w 1989 r., 1989–1992 wiceminister edukacji. Przez dziesięć lat był dyrektorem Kolegium Nauczycielskiego. Wykłada w Akademii Humanistyczno–Ekonomicznej w Łodzi i w Wyższej Szkole Społeczno-Ekonomicznej w Warszawie. Członek Rady Edukacji Narodowej przy Ministrze Edukacji Narodowej, przewodniczący Rady Programowej Centrum Edukacji Obywatelskiej i Rady Programowej Muzeum Harcerstwa ZHP.

Stanisław Czopowicz, Szczera wola i zniewolenie.
Harcerstwo w Polsce 1945-1980. Zarys problematyki ideowej
i wychowawczej

„Szczera wola i zniewolenie” – wbrew podtytułowi – jest książką nie tylko o harcerstwie. Autor, omawiając przemiany ideowe i wychowawcze w Związku Harcerstwa Polskiego (także w OH ZMP i OHPL) w latach 1945–1980 i politykę władz państwowych wobec harcerstwa, przedstawia metody stosowane przez komunistów w zwalczaniu społecznego oporu wobec narzuconej ideologii, w podporządkowywaniu sobie oświaty, szkolnictwa i organizacji młodzieżowych.

Ukazuje mechanizmy zwalczania tradycyjnych wartości – religijnych, narodowych i społecznych – stanowiących fundament prawdziwego harcerstwa i szerzej – światowego skautingu. Pokazuje wykorzystywanie harcerstwa przez partyjny aparat jako narzędzia do „walki o rząd dusz” młodzieży polskiej. Narzędzia szczególnie cennego, bo znacznie skuteczniejszego niż inne, nawet te w pełni podporządkowane komunistom, organizacje młodzieżowe – dzięki zręcznemu wykorzystaniu elementów atrakcyjnej dla młodzieży metody harcerskiej, częściowo „przechwytywanej” przez ten aparat.

Stanisław Czopowicz przedstawia niektóre sylwetki i dokonania działaczy najbardziej zaangażowanych w zwalczanie tradycyjnych wartości, prostując przy okazji wiele – upowszechnianych także po roku 1989 – mitów o rzekomych harcerskich zasługach oraz o „zawsze niekomunistycznym” charakterze ZHP. Przypomina jednocześnie wysiłki wielu środowisk w utrzymaniu lub odzyskaniu wartości wychowawczych tradycyjnego harcerstwa. Dzięki nim możliwe było odrodzenie harcerstwa, rozpoczęte w roku 1980 a uwieńczone powstaniem alternatywnych wobec ZHP organizacji oraz stopniowymi zmianami zachodzącymi po roku 1990 także w tej największej polskiej organizacji młodzieżowej, jaką nadal jest ZHP.

Autor wykorzystał wielką liczbę publikacji, dotarł także do mało znanych, często niepublikowanych dokumentów i relacji. „Szczera wola i zniewolenie” nie jest jednak beznamiętną pracą historyczną, nie jest też pozbawiona opinii osobistych, emocjonalnych, niejednokrotnie także kontrowersyjnych. Jest niezwykle ważnym uzupełnieniem wiedzy o kolejach losu harcerstwa w Polsce, o młodzieży, oświacie i całym społeczeństwie w PRL. O wielu wydarzeniach książka ta mówi po raz pierwszy, a na pewno po raz pierwszy tak szczerze – nieraz do bólu... Jest to jednak głównie książka o wychowaniu – ważna nie tylko dla badaczy dziejów harcerstwa ale także – a nawet przede wszystkim – dla obecnych i przyszłych wychowawców i pedagogów.

Stanisław Czopowicz – teolog i redaktor, harcmistrz, w latach siedemdziesiątych XX w. jeden z czołowych organizatorów tzw. drugiego nurtu w ZHP, w latach 1980-1982 przewodniczący Porozumienia Kręgów Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego (KIHAM), następnie jego niejawnej kontynuacji.

©2023 www.nwh.com.pl